قدس آنلاین- بیش از سه‌دهه از فعالیت جهاد دانشگاهی می‌گذرد و باید دید که این مجموعه برخاسته از انقلاب، چقدر به اهدافش نزدیک شده است و چه مشکلاتی را پیش رو دارد؟ در این‌باره با دکتر حمیدرضا طیبی، رئیس جهاد دانشگاهی و عضو شورای‌عالی انقلاب فرهنگی گفت‌وگو کردیم که می‌خوانید.

با توجه به این‌که یکی از مأموریت‌های جهاد دانشگاهی، پاسخ‌گویی به نیازهای ملی براساس فعالیت‌های پژوهش‌محور و فناورانه است، این مجموعه چه اقدماتی در این‌راستا داشته است؟

این مجموعه با محدودیت منابع مواجه است، چراکه ۲۰درصد از بودجه ما از بودجه عمومی‌ دولت تأمین می‌شود و ۸۰ درصد دیگر از تجاری‌سازی فعالیت‌های پژوهشی و آموزشی. اما جهاد دانشگاهی درمجموع عملکرد موفقی داشته است؛ به‌خاطر الگوسازی‌های موفق در حوزه پژوهش و فناوری، پزشکی و صنعت. برنامه‌ریزی برای توسعه فعالیت‌ها هم انجام شده اما باید منابع داشته باشیم تا آن‌ها را اجرا کنیم. مشکل اصلی ما کمبود منابع در اجرای برنامه‌هاست.

در حوزه فرهنگ چه اقداماتی انجام داده است؟

در حوزه فرهنگ هم ساختارسازی‌های خوبی داشتیم. البته سعی می‌کنیم که فعالیت‌های بهتری انجام دهیم اما امکانات ما هنوز محدود است. دو خبرگزاری بزرگ کشور توسط این مجموعه حمایت و هدایت می‌شود. یکی از اقدامات، ایجاد مرکز رشد فعالیت‌های قرآنی در سال گذشته بود. حرف ما این است که با توجه به نیازهای کشور در حوزه‌های مختلف، به جهاد دانشگاهی مأموریت‌های بزرگ واگذار شود. بنابر توصیه رهبر معظم انقلاب، سندی در شورای راهبردی نقشه جامع علمی ‌کشور تصویب شده با عنوان «نقش جهاد دانشگاهی در اجرای نقشه جامع علمی‌ کشور» که درآنجا ۷ مأموریت در حوزه پژوهش، فناوری، آموزش، فرهنگی، اشتغال و کارآفرینی برای جهاد دانشگاهی مشخص شده است. به‌دنبال این هستیم که این مأموریت به‌شکل واقعی به ما واگذار شود. حرف ما این است که به جهاد دانشگاهی مأموریت واگذار کنید، امکانات لازم را در اختیارش قرار دهید و بعد، مسئولیت بخواهید تا ما از همه امکانات استفاده کنیم و پاسخ‌گو باشیم. برای سایر دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی هم باید این کار انجام شود تا مأموریت‌محور شوند.

چرا جهاد دانشگاهی در تأمین هزینه‌هایش از محل قرارداد با صنعت، با مشکل مواجه است؟ آیا قانع کردن مسئولان دولتی برای اعتماد به توان داخلی اینقدر دشوار است؟

ببینید ما با چند مشکل مواجه هستیم که جمع این مشکلات، منجر به این بی‌اعتمادی می‌شود. در سال‌های اخیر بودجه‌های پژوهش و فناوری به‌شدت کم شده و کارها متوقف است. همچنین به‌علت نبود آزمایشگاه‌های مرجع ملی، باید زمان زیادی را صرف کنیم که تجهیزات در عرصه عمل آزمایش شوند. عدم باور به توان ایرانی در برخی از مدیران وجود دارد، درحالی‌که معتقدیم دهه چهارم انقلاب، دهه‌ای است که مدیران ما باید مدیران خودباوری باشند و این خودباوری در عرصه کارهای علمی ‌و عملی بروز یابد. بسیاری از مدیران ارشد، مدیران اجرایی و سیاسی نسل گذشته هستند. بسیاری هم به‌خاطر هجمه تبلیغاتی غرب که می‌گوید مشکلات علم و فناوری همه درغرب قابل‌حل است، این خودباوری را ندارند. بخش دیگر مشکلات هم به تحریم‌ها برمی‌گردد. پولی که ما در بانک‌های خارجی به‌ویژه در چین داریم، صرف خریدهای خارجی می‌شود، چون منافع برخی در گروی خریدهای خارجی است. بخش دیگر مشکلات هم به نظام ملی نوآوری برمی‌گردد که نظام کارآیی نیست و شرح وظایف آن به‌درستی تعریف نشده است. وقتی فنآوری موفقی تجاری‌سازی می‌شود چرا خریداری نمی‌شود؟ ما الان با وزارتخانه‌هایی مواجه هستیم که خودشان پول پژوهش را داده‌اند، یعنی بخش پژوهشی آن مجموعه با درک نیازهای این صنعت، قراردادهای مهمی ‌را با جهاد دانشگاهی منعقد کرده‌اند، اما بخشی که مربوط به عرصه عملیات است، از آن استفاده نمی‌کند. گاهی اینقدر ایرادهای بی‌موردی گرفته می‌شود تا محصول داخلی، وارد جرگه تولید نشود.

پیشنهاد شما برای رفع این مشکل چیست؟

باید سازمانی در کشور متولی ماجرا باشد تا کار به نتیجه برسد. مدیران در سطح بالا، مدیران علاقه‌مندی هستند، ولی وقتی کار به مدیران میانی و بخش‌های کارشناسی می‌رسد، بی‌دلیل متوقف می‌شود. اگر اشکال ازسمت محقق و سازنده داخلی است، باید استانداردها را مشخص کنند و به او بگویند که اشکالات را رفع کند. اگر مشکل ازسمت مصرف‌کننده است، باید این مشکلات رفع شود. متأسفانه مشکلاتی هم در حوزه مناقصه‌ها داریم که وقتی محصولی تولید می‌شود، قوانین فعلی می‌گوید باید سه رقیب وجود داشته باشد. پس باید دو رقیب ضعیف داخلی درست کنیم، اگر رقیب ضعیف باشد، قیمتش را هم پایین می‌آورد و اگر برنده شود چون ضعیف است نمی‌تواند کار انجام دهد و رقیب قوی هم به‌خاطر قیمتش، کار به او داده نمی‌شود. حالت دیگر این است که دو شرکت خارجی را به‌عنوان رقیب می‌آورند، اما مشخصات را به‌درستی با هم مقایسه نمی‌کنند و می‌گویند که قیمت محصول داخلی گران است. معمولاً خارجی‌ها به‌ویژه چینی‌ها، وقتی می‌بینند که یک محصول خوب داخلی تولید شده با حمایت‌های ویژه‌ای که از دولتشان دریافت می‌کنند، قیمت را پایین می‌آورند تا بازار خارجی را به‌دست بگیرند.

راه‌حل چیست؟

به‌نظر می‌رسد نظام ملی نوآوری باید نظام کارآیی شود. ضمن این‌که منشأ برخی دیگر از مشکلات هم این است که کشور ما به‌دلیل سیاسی شدن زیاد، مسائل اصلی‌اش به حاشیه می‌رود و فرصت نقد و بررسی نقاط ضعف برنامه‌ها از بین می‌برد، درحالی‌که در یک فضای آرام، مشکلات حل می‌شود. همچنین یکی از عواملی که باعث می‌شود قیمت تولید، بالا باشد بحث اقتصاد مقیاس است، یعنی حجم بازار اگر کم باشد هزینه‌ها بالا می‌رود. تحریم هم به این مشکلات اضافه شده است، اما غلظت مسائل سیاسی باعث شده که فرصت رسیدگی به این مشکلات را نداشته باشیم.